ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ “ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ” ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਿਰਫ਼ 86 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਿਆ। ਲਗਾਤਾਰ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਆਫ਼ ਮਿਲਟਰੀ ਓਪਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਵੱਲੋਂ ਭਾਰਤ ਦੇ DGMO ਨੂੰ ਫ਼ੋਨ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕਰ ਲਿਆ।
ਪਿਛੋਕੜ
ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਰ ਵਾਰ ਐਸੀਆਂ ਜੰਗਬੰਦੀਆਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਤੀਬਰ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਕਰਾਰਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮੁੜ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਕੀ ਕਰੇਗਾ?
ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੇ ਨਿਯਮ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ?
ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੋ ਦੇਸ਼ ਜੰਗਬੰਦੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਕੁਝ ਨਿਯਮ ਤੇ ਸਹਿਮਤੀਆਂ ਤੈਅ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ:
ਸਰਹੱਦੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਫੌਜੀ ਹਲਚਲ ਘਟਾਉਣੀ,
ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਸ਼ਤ ਤੇ ਰੋਕ,
ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨਾ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਵਾਰੀ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਕੀ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਹੋਏ ਹਨ, ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸਵੇਰ 12 ਮਈ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਬੈਠਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗੀ।
ਜੇਕਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਮੁੜ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੋਈ ਤਾਂ?
ਜੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੁਬਾਰਾ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਕਈ ਰਾਸ਼ਟਰਗਤ ਵਿਕਲਪ ਹਨ:
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ (United Nations) ਵਿੱਚ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
UNSC (ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
UNMOGIP (United Nations Military Observer Group in India and Pakistan) ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਕੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਬਾਅ ਰਾਹੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਚਾਰਟਰ ਅਧੀਨ, ਸੰਸਥਾ ਆਪਣੀ ਸੰਬੰਧਤ ਮੀਟਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਕੜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ
ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਖ਼ਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਹੈ — ਚਾਹੇ ਉਹ ਕੂਟਨੀਤਕ ਰੂਪ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫੌਜੀ। ਇਸ ਵਾਰੀ ਭੀ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਉਲੰਘਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੁਬਾਰਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਰਾਰਾ ਜਵਾਬ ਦੇਵੇਗਾ।
